تحلیل سینوپتیکی توفان های گرد و خاک بر روی مناطق جنوب شرق ایران

توفان گرد وخاک یکی از مخاطرات مهم اقلیمی است که معمولاً با ایجاد خسارتهای مالی و جانی زیادی در سطح جهان همراه است.در ایران نیز وقوع گرد و خاک در استانهای جنوبی، غربی و جنوب شرقی به عنوان یک مخاطره اقلیمی تلقی می شود. در جنوب شرقی ایران در یک دهه گذشته، نه تنها سرعت وزش توفان و گرد و غبار ناشی از آن بلکه مدت و تداوم آن ها نیز از چهار ماه به پنج تا شش ماه افزایش یافته است. لذا برای بررسی علل و روند وقوع گرد و خاک در تحقیق حاضر، 9 ایستگاه هواشناسی سینوپتیکی از 3 استان واقع در جنوب شرق ایران در طی دوره آماری 21ساله (2007-1987) به عنوان مناطق متأثراز پدیده گردو خاک و مناطق شاهد انتخاب شد. با بدست، آوردن روزهای همراه با گرد و خاک به عنوان روزهای نمونه(شاهد) به طبقه بندی وشناسایی الگوهای موثر در ایجاد فراوانی این پدیده پرداخته شد. بر اساس فراسنج های دید افقی به بررسی میزان فراوانی، گسترش و تداوم روزهای همراه با پدیده با استفاده از نرم افزارهای آماری spss و excel و برای ترسیم نقشه از نرم افزار surfer استفاده شده است . در تحقیق حاضر، داده های استخراج شده از پایگاه ncep با روش تحلیل مولفه های اصلی (pca) وتحلیل خوشه ای (ca) درمقیاس سینوپتیکی ، به 408 یاخته از عرض 10 تا 60 درجه شمالی و طول 20 تا 80 درجه شرقی محدود شده اند که با استفاده از روش مولفه های اصلی نقاط را به 8 مولفه اول در فصل سرد و10 مولفه اول در فصل گرم ادغام و ابعاد ماتریس کاهش داده ش. بطوریکه مجموعاً 95.18 %در فصل گرم، 96.67% در فصل سرد کل واریانس داده ها را شامل می شود براساس روش فوق تمامی روزهای درگیر پدیده یعنی117 روز طی دوره آماری مورد نظر به 4 گروه تقسیم بندی شدند، که تناوب الگوهای گردش جوی در منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد. در نهایت نقشه های تراز های 500،850 هکتوپاسکال و تراز سطح زمین slp به جهت شناسایی الگوها در زمان وقوع پدیده مورد بررسی قرار گرفت. از آنجایی که سرعت و جهت باد برای تعیین میزان و شدت توفان ها قابل اهمیت است، نقشه های باد در سطح زمین نیز مورد استفاده قرارگرفت. براساس نتایج بدست آمده الگوی گردشیcp4 در فصل گرم بالاترین فراوانی را با47.3% و الگوی گردشیcp 4 در فصل سرد با37.5% بالاترین فراوانی را دربردارد. روزهای فراگیر مورد مطالعه در این الگو (cp 4) در ماههای گرم سال به تعداد 44 و در ماههای سرد سال به تعداد 9 روز می باشد. واژگان کلیدی: توفان، پدیده گرد و خاک، سینوپتیک، خشکسالی، بادهای 120 روزه